İlk yoğurt nasıl oldu? Yoğurt mayasının sırrı...

Yörük köyünden biri beni aradı, “Burada bir Yörük aile var. Bu aile her sene Hıdırellez sabahı yani 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan sabah gün doğmadan kalkıyor, bitkilerin üzerindeki çiğ tanelerini topluyor ve yoğurt mayası yapıyorlar. Bu çok enteresan bir olay ve hâlâ devam ettiriyorlar. Sizin ilginizi çeker diye haber vermek için aradım.” dedi. Tesadüfen bir hafta sonra Hıdırellez’di ve ben kalkıp bu olayı deneyimlemek için oraya gittim. Üç ocaktan yani üç haneden oluşan çok tatlı bir Yörük aile ve gerçekten dağın başında yaşıyorlar.

Sohbet ederken sordum Himmet Amca’ya; 

- “Himmet Amca, bu çiğ mayası Hıdırellez’de olmasa, başka bir zamanda olsa olur mu?”

- “Vallahi denemesi bedava, istiyorsan dene, olmaz” dedi. 

- “Peki, neden olmaz?” dedim. 

- “Çünkü Hıdırellez’de doğaya bir şey oluyor.” dedi. Ne olduğunu kendisi de tam tarif edemiyor ama çok iyi biliyor ki doğaya bir şey oluyor o tarihte. Hıdıellez'in seher vakti belli ve temiz bir yerden çiğ topluyorlardı. 

Yörük Himmet Amca devam ediyor;

- “Bu aslında yoğurt mayası değil, yoğurdun damızlığıdır. Eğer her sene Hıdırellez’de yoğurdun damızlığını çiğlerden alıp yeni maya yapmazsan bir sene boyunca kullanacağın yoğurt mayan yok demektir. Çünkü maya bir sene boyunca kullanılıyor ve eskiyor. Artık mayalama yeteneğini yitiriyor. O nedenle her sene yenilemeliyiz. Bu biz yörüklerin bir sırrıdır.” Dedi. Burada önemli olan şey şu; doğada her şeyin bir zamanı var ve o zamanı kaçırmamanız gerekiyor.

Bilindiği gibi yoğurtu Türkler keşfetmiş ve dünyaya öğretmiştir. İngilizcede yogurt diye isimlendirilir. Kütahya'da bir dağ köyünde yörükler hala yoğurtun maya damızlığının sırrını koruyorlar.  Sındırgı'da yörükler şunu derler; "Yoğurt çalmayı (mayalamayı) bilmeyen kız evde kalır." Sanki bu söz yoğurt mayasının Hıdırellez günü seher vakti, bitki üzerinde bir çiğ damlalarından elde edildiği sırrını bilmenin önemini anlatır. 

Besler Şifa olarak kadim kültürü sinelerinde biriktiren yörüklerden bir sırrı daha öğrendik buraya taşıdık.  Keza yine yeşil kozalak, ısırganotu, nohut kaynatılmasıyla mayaların elde edildiğini söyleniliyor.

Not: Bu yayın daha çok şu yayından alınmış bir derlemedir ve kaynak olarak gösterilemez; https://iklimce.undp.org.tr/wp-content/uploads/Iklimce-Sohbetler-2021-Sezonu_Kitabi.pdf

Bu yayın Ankara Sincan- Besler Şifa Atölyesinde hazırlanmıştır.